Executive Summary - Yapay Zeka - 7

Bu özette gündem de yeni lansmanı ile SearchGPT ve açık kaynak Llama ile Meta'nın kartları yeniden dağıtması var. :)

Executive Summary’nin tüm eski sayıları için TheExecutives.net

Kaldığımız yerden

Executive Summary-5’te yapay zekânın iş dünyasına etkileri ile ilgili “İşimizi mi elimizden alacaklar, işe mi yarayacaklar” başlığı altında çeşitli yorumlarda bulunmuştum. Google tarafından finanse edilen düşünce kuruluşu Public First’in İngiltere çalışması, bize işlerin %61’inin YZ ile radikal şekilde dönüşeceğini, %31’lik teknolojiden yalıtılmış (uzak) işgücünün etkilenmeyeceğini söylüyor. Big Tech yapay zekânın yıkıcı etkisinin sorumluluğunu almaktansa sonucun faturasını uyum sağlayamayanlara kesecek gibi gözüküyor. Malatyalı hemşerimiz, dijitalleşme ve yapay zekâ konularından sorumlu Birleşik Krallık Parlmentosu üyesi Feryal Demirci Clark’ın açıklamaları hükümetin yaklaşımını özetler nitelikte:

"Yapay zekânın ekonomimiz genelinde yaygınlaşmasını hızlandırmak, büyümenin, kamu hizmetlerimizi dönüştürmenin ve ülke genelinde çalışan insanlar için yeni fırsatlar sunmanın anahtarı olacaktır. En az bunun kadar önemli olan bir diğer husus da kariyerlerin gelişmesine ve işletmelerin büyümesine yardımcı olacak YZ becerileri eğitimini vererek insanları da yanımıza almamızı ve geleceğe uygun bir işgücü oluşturmamızı sağlamaktır”

Harvard Business Review ilk işsiz kalacak çalışan grubunu bulmuşa benziyor. Ne yazılımcılar ne pazarlamacılar ne de memurlar. İlk işsiz kalacaklar HBR’ye göre muhtemelen “uzaktan çalışanlar”. Makale, işler otomatikleşecek ve patron size kapıyı gösterecek der özetle.

Geçtiğimiz haftalarda Apple Intelligence’ın bende yarattığı hayal kırıklığımı yazmıştım. Apple’ın inovasyon açısından rakiplerinden geride kalmış durumda. The Guardian yazarı, John Naughton yazısında Apple’ın giderek geride kaldığı inovasyon yaklaşımından yola çıkarak YZ’nın geleceği hakkında yorumlarda bulunuyor. iPhone modellerinin her geçen yıl “kademeli gelişim” gösterdiğinden yakınıyor ve tüketici elektroniğindeki bu inovasyonu bir Sigmoid fonksiyonuna (S şekilli bir eğriye) benzetiyor. 2007’de çıkan ilk iPhone’dan, iPhone 4’e (2010) hızla yükselen inovatif ilerlemeler, sonrasında giderek yavaşladı. Bugün iPhone 13 ile 15 arasında dudak uçuklatacak bir fark yok. iPhone’daki bu yerinde saymanın kanıtını daha önce “stratejik bir yaklaşım olarak” yazmıştım.

John Naughton yazısında benzer bir sürecin yapay zekâ konusunda da yaşandığını iddia ediyor. Onun yazısından bir alıntı paylaşmama izin verin:

“Son haftalarda o anın yaklaşmakta olduğuna dair işaretler görmeye başladık. Teknoloji metalaşıyor. YZ şirketleri daha küçük ve (iddiaya göre) daha ucuz LLM'leri piyasaya sürmeye başladı. Elbette bunu kabul etmiyorlar, ancak bunun teknolojinin enerji maliyetlerinin balon gibi şişmesiyle bir ilgisi olabilir. Endüstrinin mantıksız övgüleri ekonomistlerin pek hoşuna gitmiyor. Milyonlarca insan ChatGPT ve benzerlerini denemiş olsa da çoğu kalıcı bir ilgi göstermedi. Gezegendeki hemen hemen her büyük şirketin bir ya da iki yapay zekâ "pilot" projesi var, ancak bunlardan çok azı gerçek bir uygulamaya dönüşmüş görünüyor. O halde bu sansasyonel gündem sıkıcı olmaya başlamış olabilir mi?”

Benzer bir görüşü Gartner Danışmanlık da dile getiriyor. Gartner'ın yeni analizine göre, üretken YZ "Şişirilmiş Beklentiler Zirvesi"ni geçerek "Hayal Kırıklığı Çukuru"na doğru iniyor. Bu aşamada, teknoloji liderleri tarafından yapılan aşırı iyimserlik ve gerçekçi olmayan projeksiyonlar sonucunda birçok yatırımın geri dönüşü sağlanamayacak. Birkaç aya Executive Summary yazmayı bırakacağım sanırım. :)

Piyasada Gartner’ın geri dönüşümü olmayacak yatırımları öngören ve ayrışan bir oyuncu var. Meta’nın yapay zekâ konusundaki açık kaynaklı yaklaşımı üzerine konuşmamıza az kaldı. Executive Summary’nin son başlığı olarak “Meta ne yapmak istemektedir?” sorusuna yanıt arayacağız. :)

Kısa Kısa

1940 yılına kadar uzanan verileri tutan Copernicus İklim Değişikliği Servisi tarafından yayınlanan geçici veriler, küresel yüzey hava sıcaklığının ortalama 17,15 santigrat dereceye ulaşarak rekor kırdığını gösteriyor. Dünya'nın en sıcak günü rekoru, 21 Temmuz'da 17,09°C ile kırıldı, ardından 22 Temmuz'da bu rekor 17.16°C'ye yükseldi.

Karbon salınımı konusu iklim değişikliği açısından önemli. Yüksek işlemci gücünü karşılamak için gereken elektriğin bir kısmı hala fosil yakıtlarla karşılanıyor. Daha önce Executive Summary’de kömür santrallerinin tekrar aktif hale geldiğinden bahsetmiştik. Geçen haftalarda Google YZ yüzünden karbon emisyonunun %50 arttığını açıkladı. Çevresel etkiler katlanarak artacak. Sürdürülebilirlik konusu eskisi kadar gündemde değil. Tekrar tartışmaya başlamak lazım.

Google DeepMind araştırmacıları, geleneksel fiziksel yöntemlerle makine öğrenimini birleştiren yeni bir hava tahmin modeli geliştirdi. Model, büyük atmosfer değişikliklerini belirlemek için geleneksel bir modeli kullanırken, daha küçük ölçeklerde (örneğin, bulut oluşumları veya bölgesel mikroklimalar) YZ'yi devreye sokuyor. Bu sayede, daha az hesaplama gücüyle daha hızlı ve kaliteli tahminler üretebiliyor. Bu haber önümüzdeki yıllarda büyük dil modellerini küçüleceğinin, ince ayarlar vasıtası ile daha az enerji ve işlemci gücü tüketeceğinin habercisi. Spesifikleşmiş özel modeller türeyecekler ve geniş dil modellerinden daha başarılı sonuçlar sunacaklar.

Runway ML ve Luma küçük adımlarla video üreten yapay zekâ geliştirmeye devam ederken OpenAI Sora’yı duyurarak, güçlü bir PR ile dikkatleri üstüne çekmişti. OpenAI Sora’nın, sadece metin girdisi ile inanılmaz videolar yaratması henüz görsel üretmesine bile alışamamış bünyeler için dudak uçuklatacak bir gelişme idi. Kısa bir süre sonra Sora’nın rakibi olarak karşımıza Çinli Kling AI çıktı. “Çok rahat çok profesyonel”. OpenAI Sora şu ana kadar sınırlı kullanıcının erişimine açıldı. Çin’de kayıtlı telefon numarası olmadan abone olunamayan Kling AI, geçen hafta tüm dünyaya açıldı. Hemen aşağıda kullanıcıların ürettiği videolardan örnekleri derlemiş Kling AI. İzlemek biraz korkutucu. Yaratıcı sektörler açısından video içerik üretimi, en yüksek maliyetli işlerden birisi. Ucuzlayacak ve yaygınlaşacak gibi gözüküyor. İşsizler listesi giderek uzuyor.

Buraya Kling AI ile Luma AI’ı kıyaslayan bir örnek bırakıyorum. Runway ML’in de bu konuda oldukça ilerlediğini belirtmek isterim.

Yukarıda gördüğünüz video çıktılarının oluşması için bolca videonun işlenmesine ihtiyaç var. YZ modelleri metin, görsel, ses ve video ile besleniyorlar. Geçen haftanın önemli gündem başlıklarından birisi Apple, Nvidia ve Anthropic gibi büyük yapay zekâ şirketlerinin, YouTube'dan izinsiz olarak binlerce video kullanarak yapay zekâ modellerini eğitmesi idi. Proof News'in araştırmasına göre, bu şirketler, 48.000'den fazla kanaldan alınan 173.536 YouTube videosunun altyazılarını kullanmış. Bu durum, YouTube'un içerik kurallarının ihlali anlamına geliyor.

Diğer yandan YouTube, popüler sanatçıların müziklerini kullanan yapay zekâ araçları için plak şirketleriyle görüşüyor ve peşin ödemelerle telif problemini çözmeye çalışıyor. Data Provenance Initiative tarafından yapılan yeni bir araştırma, yapay zekâ oluşturmak için kullanılan koleksiyonlara sunulan içerikte ciddi bir düşüş olduğunu ortaya koydu. Birçok web sitesi, verilerinin YZ eğitiminde kullanılmasını engellemek için son zamanlarda önlemler almaya başlamış. Bu siteler Robots.txt dosyaları ve hizmet şartları aracılığıyla veri erişimini kısıtlıyorlar. Bu sitelerden birisi de Reddit.

60 milyon dolarlık anlaşma sonucunda Google, Reddit'in içeriklerini işleyebilen tek arama motoru oldu. İnternetin en değerli kullanıcı tarafından oluşturulan içerik depolarından biri, internetin zaten baskın olan arama motoruna özel hale geldi.

Tıpkı dengeli beslenmek gibi YZ’nın da sağlıklı içeriklere ihtiyacı var. Nature’da yayınlanan yeni bir araştırmada araştırmacılar, bir büyük dil modelini (LLM) kullanarak, modelin çıktılarını her seferinde eğitim setine geri ekliyorlar. İlk başta normal yanıtlar alınmasına rağmen, dokuzuncu yinelemede modelin yanıtları tamamen anlamsız hale geliyor. Yapay zekânın kendi ürettiği verileri tekrar eğitim setine dahil etmek, "model çöküşü" olarak adlandırılan bir süreç başlatıyor. Bu süreçte model, zamanla anlamını yitiren ve karmaşıklaşan çıktılar üretiyor.

Bu çalışma üzerimize gelen kamyonun bize selektör yapması. İnternette artan SLOP içeriklerden bahsetmiştik. YZ dil modelleri, başka YZ modelleri tarafından üretilen bu içerikleri kullandıkça daha kötü sonuçlar, daha kötü çıktılar üretecekler. Yanlış bilgi her yeri saracak. Sonra o da işlenecek ve tekrar edecek. İnternet çöpe dönerken aradığımız bulmak daha da önemli hale gelecek.

Google ve Aramanın geleceği, ilk Executive Summary’nin konusu idi. Bu hafta OpenAI, SearchGPT’yi duyurdu. Google ile ilgili yazıya bir göz gezdirip gelin. Gündemimizde aramanın geleceği var.

SearchGPT

OpenAI, yapay zekâ arama özellikli ürünü SearchGPT’yi duyurdu. Duyuru metninin stratejik olarak çok iyi hazırlandığımı söylememe izin verin. Modelleri eğittiği internetteki içerikler konusunda hemen hemen herkes ile davalık olan OpenAI, açıklamanın orasına burasına ısrarla “kaynakları linkledikleri” vurgusunu yapıştırmış. Yetmemiş, Atlantic CEO’su ve NewsCorp CEO’sundan fütüristik açıklamalar ile süslemiş metni.

Aşağıda lansman için hazırlanmış videoyu izleyebilirsiniz. Lansman videosundaki bazı bilgilerin yanlış olması “skandal” değil de nedir? Festival tarihleri yanlışmış. SearchGPT’ye güvenip konsere giderseniz mal gibi ortada kalabilirsiniz. :)

Ürün henüz test aşamasında ve sınırlı kullanıcıya açık. Özetle üç temel özellik öne çıkıyor:

• Hızlı Yanıtlar: Kullanıcılar, sorularına anında ve doğru yanıtlar alacaklar. Arama sonuçları, güncel bilgilerle desteklenecek.

• İletişimsel Arama Deneyimi: Kullanıcılar, bir insanla konuşur gibi takip soruları sorabilecekler. Her sorguda paylaşılan bağlam ile etkileşim artacak.

• Yayıncılarla İş Birliği: SearchGPT, içerik üreticileri ve yayıncılarla iş birliği yaparak, yüksek kaliteli içerikleri vurgulamakta ve kullanıcıların bu içeriklere daha kolay ulaşmasını sağlamaktadır. Yanıtlar, açık ve net bir şekilde kaynaklara atıfta bulunarak sunulacak.

ChatGPT deneyimlerim doğru bilgi konusunda bu ürüne güvenmemem gerektiğini söylüyor. Yine de bekleme listesine kaydoldum.

SearchGPT’nin duyurulması ile her yerde “Google killer” manşetleri atılmaya başlandı. Yapmayın etmeyin. Daha 2 sayı önce Google’ın pazar payının %91,1’e yükseldiğini yazmıştım. Google'ın ana şirketi Alphabet, salı günü yayınladığı ikinci çeyrek kazanç raporuna göre arama ve bulut bilişim işletmelerinden şirketin elde ettiği gelirin artmasıyla son birkaç ayda yaklaşık 85 milyar dolar gelir elde etti. Arama Ağı tek başına 48,5 milyar dolar gelir elde etti.

Google geride gibi gözükse de Gemini ile saldırmaya devam ediyor. AI Overview arama ile ilgili en cesur adımlardan birisi idi. Geçen hafta Google Gemini 1.5 Flash’ı duyurdu. Bu güncelleme ile daha akıllı ve daha hızlı yanıtlar üretmek mümkün hale geldi.

Unutmamak lazım ki pazarın lideri tartışmasız Google. Kullanıcı alışkanlığı da hala liderden yana. Google ziyaretçi sayısı günlük 2.8 milyar. Yanlış okumadınız yazıyla iki milyar sekiz yüz milyon. Google doğru şekilde dönüşerek ayakta kalmayı başaracaktır.

Ben tüm YZ sektörünü domine eden Big Tech için en büyük tehdidin Meta’nın açık kaynak yaklaşımı olduğunu düşünüyorum. Meta, yapay zekânın kışını getirebilir.

Açık Kaynaklı Yapay zekâ (Open Source AI)

Meta daha önce açık kaynaklı olduğunu duyurduğu Llama dil modelinin yeni sürümünü kullanıcılara açtı. Llama 3.1, 405 milyar, 70 milyar ve 8 milyar farklı parametreye sahip üç versiyon şeklinde sunuldu. 405 milyarlık versiyonu yapılan testlere göre ChatGPT ve Claude başta olmak üzere popüler dil modellerini yakalamış durumda. Bazı benchmark’larda geçiyor bile. Daha önce yapay zekâ ile ilgili takipçi rolünde olan Meta bu hamle ile işin oyun kuran tarafına geçmeyi başardı.

Herkes kapalı kapılar ardında teknoloji geliştirirken Meta açık kaynağı tercih ediyor. Bunun birkaç sebebi var. En kritik sebeplerden birisi Meta’nın yapay zekâ satmıyor oluşu. OpenAI, Google ya da Microsoft için YZ satılabilir bir ürün. Abonelik modeli ya da API üzerinden erişim satmak, YZ altyapısı sunan bulut sistemlerini ya da işlemci gücünü satmak bu şirketler açısından ileride karlı olacağı düşünülen alanlar. Meta için bu alanlar ticarileştirilebilir durumda değil.

Meta tıpkı WhatsApp'a sahip olmak gibi bakıyor konuya. Yapay zekânın standartlarını belirleyen açık kaynaklı bir platform olmak. Bunu yaparken de ilk olarak minimum yatırım maliyeti ile rakipleri yakalamak, hatta geçmek ve rakiplerin yüksek AR-GE maliyetleri sebebi ile dar boğaza girmelerini keyifle seyretmek. :)

23 Temmuz’da Mark Zuckerberg, açık kaynak yapay zekâyı ilerlemenin yolu olarak tanımladığı bir yazı yayınladı. Yazı bir çeşit manifesto. Özellikle geliştiriciler hedeflenmiş. Kısaca özetlemek isterim.

Yazıda Mark Zuckerberg, açık kaynaklı YZ’nın geleceğin standardı olacağını savunuyor. Tıpkı Linux'un zamanla kapalı kaynaklı Unix işletim sistemlerinden daha popüler hale gelmesi gibi, açık kaynaklı YZ’nın da daha hızlı gelişecek, daha güvenli olacak ve daha geniş bir ekosistem tarafından desteklenecek olması nedeniyle daha avantajlı olduğunu belirtiyor. Zuckerberg ayrıca, açık kaynaklı YZ’nın kapalı sistemlere göre daha güvenli olduğunu, çünkü daha şeffaf ve denetlenebilir olduğunu savunuyor. Kötü niyetli kullanımlara karşı ise, daha güçlü YZ sistemlerine sahip olmanın ve açık kaynak ekosistemini desteklemenin en iyi savunma olduğunu düşünüyor.

Bu süslü lafları bir kenara bırakalım ve konuya biraz daha stratejik olarak bakalım.

Meta'nın açık kaynaklı yapay zekâ geliştirmesinin, rakiplerine göre şu avantajları bulunuyor:

1. Daha Hızlı İnovasyon ve Geliştirme

2. Geliştiricilerin Küçük Dil Modelleri ile Çalışabilmesi

3. İnce Ayar ya da Model Damıtma Gibi Özelleştirmeleri Yapabilmesi

4. Daha Başarılı, Daha Hızlı ve Özelleşmiş Çözümler Üretebilmek

5. Geliştiriciler İçin Daha Düşük Maliyetler

6. Kapalı YZ Sistemlerine Karşı Özgürlük

7. Daha Geniş Bir Yetenek Havuzu

8. Daha Güvenli ve Şeffaf Sistemler

9. Daha Geniş Bir Ekosistem

Meta’nın açık kaynak yaklaşımının önemini anlatmak için geçen yıl medyaya sızan ve bir Google mühendisi tarafından hazırlanan bir belgeden alıntı yapacağım.

"Rahatsız edici gerçek şu ki, bu silahlanma yarışını kazanacak konumda değiliz ve OpenAI da değil. Biz didişirken, üçüncü bir grup sessizce öğle yemeğimizi yiyor" diye yazan mühendis, Google ve OpenAI için rekabetçi bir tehdit oluşturan "üçüncü grubun" açık kaynak topluluğu olduğunu belirtti. "Modellerimiz kalite açısından hala küçük bir üstünlüğe sahip olsa da, aradaki fark şaşırtıcı bir hızla kapanıyor. Açık kaynaklı modeller daha hızlı, daha özelleştirilebilir, daha özel, daha ucuz ve daha yetenekli" diye yazmış Google çalışanı.

OpenAI başta olmak üzere Big Tech’in Meta’ya karşı adımı acilen yasal düzenlemeler ile YZ geliştirmenin sınırlandırılması ve denetlenmesi. YZ geliştirmesi yapılacak şirketlerin sınırlandırılması ve ruhsatlandırılması talepleri. Siyasi olarak da adaylar üzerinden bir yarış sürüyor. Böyle bir düzenleme yapılırsa açık kaynak kullanan ve geliştiren görece küçük YZ firmaları yarışın dışında kalacak. Bunu sağlamak için milyonlarca dolar harcayarak lobi çalışmaları yapıyorlar. Siyaset

Sam Altman başta olmak üzere herkesin YZ konusunda güvenlik, güvenlik diye yırtınması bu yüzden. İnsanlığın karşılaştığı en büyük tehdit muamelesi görmesi ile etki olarak nükleer silahlarla karşılaştırılması kamuoyunu etkilemek, korkutmak için. Kimler işsiz kalacak? İşsiz kalanlar ne yapacak? Çinlilere karşı ne yapacağız? Hepsi aynı paketin parçası. Unutmadan Meta’da medya çalışmalarını aksi görüş için yapıyor. :)

Bugüne kadar sürekli “evil” muamelesi gören Mark abimizin “Ben bu oyunu bozarım” diyerek topa girmesi anti-kahramanın kahramana dönüşme hikayesi olabilir mi? Göreceğiz.

Bu haftalık bu kadar! Umarım yeni şeyler öğrenmenize, taze fikirlerle karşılaşmanıza yardımcı olmuşumdur.

Haftaya görüşmek üzere!