Executive Summary - Teknoloji - 11

CES fırtınası, veri merkezi yatırımları, Altman kardeşler ve daha fazlası...

Teknoloji bülteninin yeni sayısından tekrar merhaba. Uzun bir tatil döneminden çıkan piyasalar, özellikle CES (Tüketici Elektroniği Fuarı) ile birlikte üzerimize teknoloji yağdırdı. Burada ben bir kısmını yazarken diğerlerini İnovasyon ve Yapay Zekâ bültenlerimize sakladım. Mutlaka onları da takip edin. Niş ürünler orada olacak.

Madem CES dedik, oradan gelen tanıtım ve duyurular ile başlayalım.

CES'de Nvidia Şovu

Nvidia, CES'de birçok yeni ürün duyurusu yaptı. Nvidia'nın CEO'su Jensen Huang'ın CES'de yaptığı en büyük duyurulardan biri, 3.000 dolarlık "Project Digits" yapay zekâ süperbilgisayarıydı. Nvidia'nın GB10 Grace Blackwell Superchip'i ile birlikte gelecek bu bilgisayar, büyük yapay zekâ modellerini geliştirmek, ince ayar yapmak ve çalıştırmak için önemli bir hesaplama gücü sayesinde bu konuda çalışanların işlerini kolaylaştıracak. İki Project Digits bilgisayarı bir araya getirildiğinde, 405 milyar parametreye kadar modelleri çalıştırma kapasitesine sahip olabiliyor. Mayıs ayında satışa sunulması beklenen bilgisayara ilginin yoğun olacağını düşünüyorum.

Ekran Kartı Arayanlara Güzel Alternatif Geldi

Ekran kartları konusunda dünyanın en büyük üreticisi olan ve hem oyunlar için, hem yapay zekâ hem de blokzincir madenciliği için tartışılmaz kartlara sahip olan Nvidia, yeni nesil kartlarını da bu etkinlikte tanıttı. İlk duyuru RTX 5070 kodlu ekran kartı oldu. RTX 5070'in, 4090 performansını sadece 549 dolara sunabileceğini iddia etti. Çok iddialı bir fiyata sahip olan bu model haricinde, daha da çok hesaplama gücü isteyen kullanıcılar için RTX 5090 kodlu kart da görücüye çıktı. Onun fiyatı hâlâ biraz tuzlu: Yaklaşık olarak 1.999 dolar.

1993'te kurulan Nvidia, tamamen ekran kartları ve bunların çipleri olan GPU'lar konusunda uzmanlaşmış bir firma. Asıl sıçraması ise Bitcoin madenciliği ve onun arkasından gelen yapay zekâ dönüşümü ile oldu. 1999'da halka açılan firma, şu anda dünyanın en değerli 2. firması konumunda.

Her Yerde Nvidia

Nvidia'nın bir diğer önemli duyurusu da masaüstü işlemcileri konusunda oldu. Bugüne kadar ekran kartı ve bunların çiplerini üreten bir firma olan Nvidia, artık masaüstü çip pazarına da girecek. Nvidia'nın tüketici CPU hedefleri, 2023'te ortaya atılmıştı ve 2025'te ARM tabanlı çiplerin piyasaya sürülmesi bekleniyor. 2024'te ARM işlemci ile çalışan Windows işletim sistemi bir dönüm noktası oldu. 2025'te x86 ve ARM arasındaki rekabetin iyice belirgin olmasını bekliyorum.

x86, Intel'in 8086 çipini temel alarak Intel tarafından geliştirilen mimari ailesidir. Geriye doğru uyumluluk sayesinde bugün bile yazdığımız kodlar en eski işlemcilerde çalışabilir (Assembly kodlarından bahsediyorum). Arm mimarisi (orijinal adı Acorn RISC Machine) bir başka işlemci mimarisidir. Arm firması kendi başına işlemci üretmez, tasarımı ve kullanım lisansı satar.

Güle Güle Moore

Yine bu sunumlarda Nvidia CEO'su Jensen Huang'ın dikkat çekici bir diğer açıklaması, şirketin yapay zekâ çiplerinin performansının, Moore Yasası'nın belirlediği tarihsel hızlardan daha hızlı ilerlediği oldu. Huang, Nvidia'nın en son veri merkezi süper çipinin, önceki nesline göre 30 kat daha hızlı olduğunu söyledi. Aslında temel olarak Moore Yasası'nı tam olarak geçersiz kılmasa da bu yasanın artık geçerliliğini kaybettiğini söylememiz gerekiyor.

Moore Yasası, 1965 yılında Intel'in kurucu ortağı Gordon Moore tarafından ortaya atılmıştır ve bilgisayar çiplerindeki transistör sayısının her yıl yaklaşık iki katına çıkacağını öngörmüştür.

Qualcomm Gözünü Orta Seviyeye Dikti

Çiplerden devam edelim. Qualcomm da Snapdragon X serisi ile orta seviye PC pazarına girmeyi hedefliyor. CES'de tanıtılan bu çip, 4 nm üretim süreci ile üretiliyor, Apple MacBook'lar ile yarışan pil ömrü ve uygun fiyatla güçlü performans sunuyor. Bu yeni PC'lerin 2025'in ilk çeyreğinde yaklaşık 600 dolara piyasaya sürülmesi planlanıyor. Qualcomm Snapdragon çiplerinde de ARM mimarisi kullanılıyor. Üstte belirttiğim gibi Windows artık ARM tabanlı çiplerde çalışabiliyor. Ancak hâlâ bazı sorunlara sahip olduğunu da eklememiz gerekiyor.

AMD'nin Yeni Ürünleri

Bir diğer önemli çip üreticisi AMD, 2025 CES etkinliğinde dizüstü bilgisayarlar, masaüstü bilgisayarlar ve oyun el konsolları için yeni çiplerini tanıttı. Şirket, Ryzen 9 9950X3D çipi ile birlikte, orta seviye dizüstü bilgisayarlar için "Fire Range" serisi çipler ve yapay zekâ özellikli Ryzen AI 300 serisi çiplerini de duyurdu. Taşınabilir PC'ler için Ryzen Z2 serisini, Radeon RX 9070 XT ve RX 9070 grafik kartlarını da bu etkinlikte kullanıcılara tanıttı. Tüm bu yeni ürünler, 2025'in ilk yarısında piyasaya sürülecek.

Intel'den Haberler (YOK)

Peki Intel nerede, derseniz, Intel sorunları ile uğraşıyor. 1971'deki halka arzından bu yana en kötü yılını yaşıyor. Şu anda hisse fiyatı yaklaşık 20 dolar. CEO'su emekli oldu, yeni CEO şirketin gidişatını değiştirmeye çalışırken hâlâ teknik sorunları çözmeye çalışıyorlar. Kısaca, diğer rakiplerinin gölgesinde kaldı bu fuarda.

Arap'ın Parası

CES dışında da hareketli bir sürece girdiğimizi hissediyorum. Özellikle Trump'ın görevi devralması ile birlikte birçok konuda farklı gelişmeler duyacağız. Daha görevi devralmadan çalışmaya başlayan Trump, BAE vatandaşı milyarder iş insanı Hussain Sajwani'nin Amerika Birleşik Devletleri'nde yeni veri merkezleri kurmak için 20 milyar dolar yatırım yapacağını duyurdu. İlk aşamada Arizona, Illinois, Indiana, Louisiana, Michigan, Ohio, Oklahoma ve Texas'ta veri merkezlerini finanse edecek. Arap sermayesini Çin karşısında kullanmak isteyen Trump'ın başarılı olup olmayacağını birlikte göreceğiz.

Veri Merkezlerine Hücum

Yapay zekânın yükselmesi ile birlikte veri merkezlerine olan ihtiyaçları sürekli yazıyoruz. Trump'ın bulduğu 20 milyar dolar yatırımdan başka, AWS (Amazon) de Georgia eyaletine 11 milyar dolar yatırım yapacağını duyurdu. Georgia, düşük elektrik maliyetleri ve vergi teşvikleri nedeniyle veri merkezleri için popüler bir yer hâline geliyor. Bu yatırımın eyalette yaklaşık 550 iş yaratması bekleniyor. 20 milyar dolarlık yatırımın sadece 550 iş yaratması oldukça az gibi gözükebilir ama artık on binlerce kişinin çalıştığı fabrikalar çok eskide kaldı.

Yapay zekâ sektörünün bir diğer büyük oyuncusu, aynı zamanda veri merkezleri konusunda en büyük 3 şirketten biri olan Microsoft da 2025 yılında veri merkezlerine 80 milyar dolar harcayacağını açıkladı. Şirket, dünya genelinde yapay zekâ modellerini eğitmek ve bulut tabanlı uygulamaları dağıtmak amacıyla veri merkezleri inşa etmeyi planlıyor. Bu bütçenin yarısından fazlasının Amerika Birleşik Devletleri'nde harcanacağını özellikle belirtmem gerekiyor.

Bahçemize Reaktör Ektik

Veri merkezlerinin can damarı ise elektrik. Sürekli artan kapasite ve ihtiyaçlar, enerjiye olan talebi çok ciddi bir şekilde artırdı. Buradan en kârlı çıkan ise nükleer enerji sektörü oldu. Özellikle Avrupa'da yükselen nükleer karşıtlığı diğer ülkelerde de karşılık bulmuş ve nükleer reaktörler tek tek kapatılmıştı. Hatta Almanya tüm nükleer reaktörlerini kapatmış, tüm enerjisini nükleer dışı kaynaklardan üretmeye başlamıştı. Almanya'nın Rus gazına erişimi zorlaştıktan sonra bu kararın ne kadar doğru olduğu da tartışılmaya başlandı. Nükleer reaktörler konusunda ABD özelinde çok fazla girişim duymaya başladık. Bunlardan biri olan Deep Fission, mikro reaktörleri yer altına gömmeyi planlıyor. Şirket, 2 gigawattlık yer altı nükleer enerji üretimi için bir anlaşma imzaladı bile. Ancak Deep Fission'ın henüz Nükleer Düzenleme Komisyonu'ndan lisans almadığını da belirtmem gerekiyor. Yükü yolda düzecekler anlaşılan.

Birbirini Eğiten Modeller

Bu veri merkezlerinin en önemli müşterilerinden biri olan Anthropic, yeni bir finansman turunda 2 milyar dolar toplamayı hedefliyor. Bu finansman turu, şirketin değerini 60 milyar dolara çıkaracak. Eğer bu yatırım turu başarılı olursa Anthropic'in toplamda 15,7 milyar dolar yatırım toplamış olacak. Adı OpenAI kadar duyulmasa da özellikle kodlama tarafında Anthropic'in yapay zekâ ürünü Claude ve dil modelleri çok yoğun bir kullanıma sahip. Öyle ki Google'ın, Gemini AI'sını geliştirmek için Anthropic'in Claude modelini kullandığı bildiriliyor. "Nasıl oluyor?" derseniz, Google, Gemini'nin çıktılarının doğruluğunu değerlendirmek üzere Claude'un yanıtlarıyla karşılaştırmalar yapıyor. Bu süreçte Google'ın Claude'u kullanma izni alıp almadığı konusunda net bir bilgi yok. Ancak şunu da belirtmemiz gerekir ki Google, kendi modellerini geliştirirken Anthropic'in de büyük yatırımcıları arasında görünüyor.

Altman Kardeşlerin Arasını Para Açtı

Yapay zekâ konuştuğumuzda her zaman OpenAI ve CEO'su Sam Altman'ı anmadan geçemiyoruz. Geçtiğimiz günlerde kız kardeşi ile yaşadıklarıyla yine gündeme geldi Altman. Bu seferki konu biraz sıkıntılı. Kız kardeşi Ann Altman, abisi hakkında çocukluğunda cinsel istismar iddialarıyla bir dava açtı. Ann, Sam'in 1997'den 2006'ya kadar, yani 3 yaşındayken başlayıp 12 yaşında Sam'in yetişkin olmasına kadar süren bir dönem boyunca kendisini istismar ettiğini öne sürdü. Sam Altman, X platformunda yaptığı paylaşımda iddiaların yalan olduğunu savunarak Annie'nin uzun yıllardır ruhsal sağlık sorunları yaşadığını ve onun iyiliği için çaba gösterdiklerini ifade etti. Ayrıca Annie'nin kendisinden büyük miktarda tazminat talep ettiğini ima etti. Konu netameli olduğu için çok fazla yorum yapmak istemiyorum. Mahkeme süreci başlarsa detayları öğreneceğiz.

Kara Listeye Adım Adım

Tencent, Çin'in en büyük internet şirketlerinden biri, ABD Savunma Bakanlığı tarafından "Çin askeri şirketi" olarak sınıflandırıldı. Bu durum, kara listenin ilk adımı. WeChat uygulamasıyla tanınan Tencent, aynı zamanda Reddit, Snap ve Epic Games gibi ABD teknoloji şirketlerinin de yatırımcısı. Şirket, bu sınıflandırmanın "açık bir hata" olduğunu belirterek askerî bir şirket olmadığını savunuyor. Eğer Tencent bu listeden çıkarılmazsa ABD'deki faaliyetlerinde ne gibi sonuçlar doğuracağını net olarak kestirmek zor. Bu sınıflandırmaya giren bir diğer büyük şirket CATL, yani dünyanın en büyük batarya üreticilerinden biri. Bu listeye giriş kadar çıkışın da olduğunu belirtmem gerekiyor. Xiaomi de bu listeye girmiş ama sonradan çıkartılmıştı.

Büyük Abi Bizi Dinliyor

Apple, Siri sesli asistanı tarafından yanlışlıkla kaydedilen ve çalışanları tarafından duyulma ihtimali olan ses kayıtları yüzünden kullanıcılarla 95 milyon dolar ödemeyi kabul etti. Bu anlaşma, ABD merkezli Apple ürün sahiplerine, sahip oldukları Siri özellikli cihaz başına 20 dolara kadar ödeme yapılmasını öngörüyor. Anlaşma, 17 Eylül 2014 ile 31 Aralık 2024 arasında Siri özellikli bir iPhone, iPad, Apple Watch, MacBook, iMac, HomePod, iPod Touch veya Apple TV sahibi olan kullanıcıları kapsayacak. Kullanıcıların, gizli bir konuşma sırasında Siri'yi yanlışlıkla etkinleştirdiklerini yeminli olarak beyan etmeleri gerekiyor. Yani yemin ederseniz tüm konuşmalarınızı dinlemesine karşılık 20 dolar alabilirsiniz. Tabii ki Amerika Birleşik Devletleri'nde yaşıyorsanız.

Göç Durmak Üzere

Bluesky, X (Twitter) platformundan gelen kullanıcı akışı sayesinde Eylül'den Kasım'a kadar büyük bir büyüme yaşamıştı; ancak Aralık ayında bu büyümenin yavaşladığı görülüyor. Similarweb analizlerine göre Bluesky, Aralık 2024'te kullanıcı sayısını %10'dan daha az artırırken, Kasım ayında %189'luk bir büyüme göstermişti.

Köylü Dostum Müjde

Otonom araçlar konusunda sık sık haberler yapıyoruz. Tesla ve Waymo özelinde gelişmeleri yakından takip ederken diğer taraftan endüstride otonom araçları görmeye başladık. John Deere, CES 2025'te tanıttığı yeni otonom traktörler ve kamyonlarla tarım, peyzaj ve inşaat alanlarında devrim yaratmayı hedefliyor. Tarımsal işgücü konusunda sıkıntılar olduğu çok belli. Ülkemizde yüksek ücretlerle bile çobanlık yapacak Türk vatandaşları bulamıyoruz. Bu yeni teknoloji ile tarımsal üretimde yine kendine yeter bir ülke hâline gelebilir miyiz? Temmuz 2019'da bir hevesle başladığımız elektrikli traktör projemizi hatırlıyorum. Biz traktörde elektrifikasyona geçemedik ama John Deere bunu otonom hâle getirdi bile.

Takip Listesi:

• Dell, ünlü dizüstü bilgisayar modellerinin isimlerini müzeye kaldırmaya hazırlanıyor. Dell, CES 2025'te yaptığı bir açıklamada XPS, Inspiron ve Latitude gibi ikonik dizüstü model isimlerini artık kullanmayacağını duyurdu. Bu markaların yerini Dell, Dell Pro ve Dell Pro Max alacak. Daha çok karmaşa yaratacak gibi.

• Lenovo, yeni ThinkPad X9 14 ve X9 15 Aura Edition modellerini tanıttı. Bu tanıtımda gözümüze bir şey takıldı: Evet, Lenovo'nun imzası olan kırmızı TrackPoint artık yoktu. Modelin IBM zamanından gelen bu ikonik aparatı artık yok. Ne kadar kullanılıyordu bilemeyiz ama arayacağız.

• Getty Images, rakibi Shutterstock ile 3,7 milyar dolarlık bir hisse senedi değiş tokuşu ile birleştiğini duyurdu. Her iki şirket de stok fotoğraflar ve video görüntüleri satıyordu. Bu birleşme, yapay zekâ teknolojilerinin stok görüntü endüstrisini etkilediği bir dönemde gerçekleşti. Bence bu iki şirketin de bundan sonra bu değerleri görmeleri zor. Yol yakınken birleşmeleri isabetli olmuş.

• Eğitim teknolojisi firması PowerSchool, hack’lendiğini duyurdu. Kaliforniya merkezli PowerSchool, 2024'te Bain Capital tarafından 5,6 milyar dolar karşılığında satın alınmıştı. Hacker’ların isimler ve adresler gibi bilgileri ele geçirdiği, ayrıca sosyal güvenlik numaraları, sağlık bilgileri, notlar ve diğer kişisel verilerin de söz konusu olabileceği ifade edildi. Umarım bunu yapan notunu düzeltmeye çalışan bir yaramaz öğrenci değildir.

• Elon Musk'ın jetleri, 2024 yılı boyunca toplam 355 uçuş gerçekleştirmiş. Zenginin malı züğürdün çenesini yorar, o kesin; ama bu kadar uçuşun sebebinin seçim yüzünden olduğunu düşünüyorum. Gölge başkanın jetleri bu sene ne kadar uçacak, bakalım.

• Telegram'ın yayımladığı yeni verilere göre kullanıcı verileri için yasal makamlar tarafından yapılan veri taleplerinde önemli bir artış gözlemlendi. 2024 yılında Telegram, ABD makamlarına 900 kez kullanıcı verisi verdi. CEO Pavel Durov'un Fransa'da gözaltına alınmasının ardından kullanıcı verilerini paylaşma konusundaki politikalarını gevşetmiş gibi duruyorlar. "Tekdir ile uslanmayanın hakkı kötektir" atasözünün doğruluğunu kanıtladılar sanırım. Döve döve yola getirdiler Telegram'ı.

Aslında bu bültende Meta'nın son kararları ile başlayıp "Ağ Tarafsızlığı" konusunu işlemek istemiştim ama gündemin yoğunluğundan buna bu bültende maalesef yer kalmadı. Bu konuyu bağımsız bir sayıda yazacağım. Çünkü gerçekten çok önemli bir konu ve bence daha çok konuşulması gerekiyor.

Bu sayının da sonuna geldik.

Geri bildirimlerinizi ve önerilerinizi yorum olarak yazmaktan lütfen çekinmeyin.

Eğer hoşunuza da gitmişse arkadaşlarınızla da paylaşırsanız memnun oluruz.

Bir sonraki sayıda görüşmek üzere.