Executive Summary - Teknoloji - 6

Çip savaşları, yapay zekâ şirketlerinin bağımsızlık mücadelesi, Waymo'ya milyarlarca dolar yatırım ve daha fazlası...

Executive Summary - Teknoloji bülteninin altıncı sayısından tekrar merhaba! Sizler için yine, mutlaka karşınıza çıkacak teknoloji haberlerini ve gelişmeleri topladım, yorumladım. Buyurun bültene.

Qualcomm ve Apple’ın Çip Rekabeti

Apple iPhone 16 ile beraber A18 çipini tanıttıktan sonra, Android tabanlı cihazlar için çip geliştiren Qualcomm’un buna cevabı beklenmeye başlamıştı. Qualcomm da daha önceki yıllarda yaptığı gibi yeni işlemcilerini Ekim ayında duyurdu. Mobil cihazlar için tanıtılan Snapdragon 8 Elite işlemcileri, Apple’ın işlemcileri ile çok rahat baş edebilecek gibi duruyor. Hatta uzun süredir geride olduğu bazı testlerde Apple’ı geçmiş bile. Bu işlemciler artık birden çok çekirdeğe sahip ama bazı uygulamalar sadece tek çekirdek üstünde çalışabiliyor.

Bu durumlarda Apple’ın işlemcileri Qualcomm işlemcilerine göre daha performanslı çalışıyorlardı. Qualcomm özellikle bu alanda rakibini yakalamış durumda. TSMC’de 3 nm teknolojisi ile üretilecek bu çipler Qualcomm’un artık takipçi değil lider olmaya oynadığını gösteriyor. Bu arada yeri gelmişşen bu -nm- takısını kısaca özetlemek isterim. Tüm çiplerin içlerinde milyonlarca hatta milyarlarca transistor var. Örnek vermek gerekirse Intel’in ilk işlemcisi kabul edilen 4004 isimli işlemcide sadece 2.300 transistor vardı. Ama gün geçtikçe bu sayı inanılmaz boyutlara ulaştı. Son nesil Intel işlemcilerinden olan i9 da ise 4.2 milyar transistor var. Küçücük bir alana bu kadar transistoru sığdırabilmek için hem transistor boyutunun çok küçülmesi hem de aralarındaki mesafenin azaltılması gerekmekte. Konuştuğumuz 3 nm iki transistror arası mesafenin 3 nano metre olduğu anlamına geliyor. 1 nano metre ise santimetrenin 10 milyonda birine denk geliyor.

Qualcomm bu etkinlikle sadece mobil cihazlar için değil, otomobiller için de yeni çiplerini tanıttı. Cockpit Elite ve Rider Elite isimli bu çipler ile araç içi eğlence ve otonom sürüş konularında da ben de varım dedi.

ARM’den Qualcomm’a 60 Gün Süre

Qualcomm rekabet için tüm gücü ile diğer firmalarla çarpışırken, ARM’den gelen haberle sarsıldı. Konunun detayına geçmeden ARM firması hakkında biraz bilgi vermek istiyorum. ARM İngiliz menşeli bir mühendislik firması. Çip üreticisi değil, çip tasarlayıcı bir firma. Bu tasarladığı mimarileri firmalara lisanslayarak gelir elde ediyor. 2016 yılında Japon Softbank tarafından 32 milyar dolara satın alındı. Tasarladığı mimariyi kullanmayan çip üreticisi neredeyse yok. Apple’ın ürettiği çiplerin mimarisi de ARM tarafından lisanslanmış, Qualcomm’da. Gerçekten ilginç bir şekilde para kazanan bir firma.

Apple ile aralarındaki lisans anlaşmasını geçtiğimiz yıl 2040 yılına kadar uzatan ARM, Qualcomm’a ise resmi bir uyarı göndererek lisansının 60 gün sonra sonlanacağını bildirdi. Aslında iki şirket de birbirlerinin en büyük kazanç kapısı. Lisans iptali -eğer gerçekleşirse- iki şirkete de büyük zarar verecektir bu kesin. Peki bu sorunun temelinde ne var derseniz 2021’de Qualcomm’un satın aldığı Nuvia isimli bir çip üreticisinin ARM lisansı ile ürettiği çiplerin Qualcomm’un şu anda ürettiği çiplerin temelini oluşturması. ARM bu satış sonrası kendisinden bu konuda tekrar lisans alınması gerektiğini savunuyor. Qualcomm sözcüsü ise tüm sürecin yasal olduğunu iddia ediyor. Nuvia’ya bir parantez açacak olursak, Apple’da A serisi işlemcilerin tasarımında çalışan iki mühendis tarafından kurulan firma, 2021 yılında 1.4 Milyar USD’ye satın alınmıştı.

Bu hamlenin ARM’in Qualcomm’u tekrar masaya oturtmak ve gün geçtikçe büyüyen Qualcomm’a daha büyük faturalar kesmek istediği anlamına geldiği düşünülebilir. Ama bu çekişmenin lisans iptali konusuna kadar giderse büyük sonuçlar doğuracağı da apaçık.

Qualcomm’un Intel’i satın almak için teklif verdiğini zaten biliyoruz. ARM’den gelen bu sıkıştırma acaba Intel’i satın almak için Qualcomm’a yeni bir motivasyon verir mi göreceğiz. Bu arada Intel’in kan kaybetmeye devam etmesi ise köpekbalığı gibi avına yaklaşan Qualcomm’u daha da heveslendirebilir. 56 yıllık şirket tarihinin rekorunu kırarak bir çeyrekte 16.6 milyar dolar zarar ettiğini açıklayan Intel, bu girdaptan kurtulamayacak gibi duruyor. Belki de bu iki firmanın birleşmesi ikisi açısından da en mantıklı sonuç olacak.

ABD-Çin Ticaret Savaşında Gizli İşler

Çiplerin artık tüm ülkeler için kritik ürün haline geldiği hepimizin malumu. ABD-Çin arasındaki ticaret savaşının da en önemli cephesi çipler. ABD özellikle yapay zeka konusunda Çin’e çip satılmasını hem Amerikan firmalarına hem de tüm müttefiklerini kapsayacak şekilde yasakladı. Sadece yapay zeka çipleri değil son teknoloji 4 nm ve 3 nm üretim teknolojisine sahip çiplerin ve bunları üretecek cihazların tamamının satışı da yasak. Bu yasağın muhataplarından biri olan Huawei ise geçtiğimiz aylarda kendi 4 nm çiplerini ürettiğini açıklamıştı. Ama görünen o ki, Huawei ve diğer Çinli firmalar biraz arkadan dolaşarak bu çiplere ulaşabiliyorlar. Bu firmalar en büyük çip üreticisi TSMC’yi kandırarak ciddi miktarda yapay zeka çipleri ürettirmişler. Huawei’nin en önemli yapay zeka çipi olan Ascend 910B’nin başka bir firma tarafından sahte isimle TSMC‘ye ürettirildiğini düşünen TSMC durumu ABD Ticaret Bakanlığına bildirdi ve sevkiyatları iptal etti. Günümüzün petrolü kabul edilen veri ve geleceğimizi şekillendiren yapay zekanın en önemli ateşleyicisi olan çipler herkesin üretmek, üretemezse bile sahip olmak istediği meta konumunda.

OpenAI Kendi Çipini Üretmek İstiyor

Pandemiden bu tarafa yapay zekanın en çok ekmeğini yiyen kim dersek sanırım hep birlikte “Nvidia” diye bağırırız. Önce kripto madencilerinin gözbebeği olan kartları üreten firma sonra da tüm yapay zeka firmalarının bir numaralı ve neredeyse tek tedarikçisi durumuna geldi. Tabii ki müthiş kâr elde ettiler ve kısa bir süre için olsa bile dünyanın en değerli şirketi durumuna geldiler.

Ama yapay zekâ firmaları tek bir tedarikçiye bağlı kalmak istemiyorlar. Hem maliyetlerini azaltmak hem de tedarikçilerini çeşitlendirmek isteyen OpenAI, Broadcom ve TSMC ile kendi tasarladığı çipleri üretmek için anlaşma imzaladı. Sadece OpenAI değil, Nvidia'nın baskın pazar payına rağmen artan maliyetleri ve arz talep dengesizlikleri nedeniyle birçok şirket kendi çip çözümleri için çalışıyor. Bu gelişmeler Nvidia’nın geçtiğimiz yıllardaki füze misali fırlayan hisselerinin yavaşlayacağı anlamına geliyor.

Apple Intelligence Geldi, Geliyor, Gelecek (mi?)

Apple Eylül’deki etkinliğinde tanıttığı yeni özelliklerden Apple Intelligence isimli yapay zekâ çözümü sonunda Amerika kıtası için kullanıma açtı. İnsanlar kullandıkça fikirlerini paylaşacaklardır. Bu arada bu güncellemenin Avrupa sınırlarına ulaşmasının 2025 Nisan’ı bulacağı açıklandı. Artık lineer olarak gelişen yapay zeka konusunda önde gelen firmalar (OpenAI, Anthropic, Meta vs) neredeyse her birkaç ayda bir yeni bir dil modeli tanıtırken, Apple’ın kendi yapay zekasını Amerika kıtasından Avrupa kıtasına getirmesi bile 7 ay sürecek gibi gözüküyor. Daha önce de tamamlanmamış ürünlerin tanıtıldığını görmüştük ama bu kadar uzayan süreçlere ilk defa şahit oluyorum dersem abartmış olmam. Ayrıca şunu da yazmam gerekiyor ki, bu güncellemenin ülkemize ne zaman ulaşacağı belirsiz. Sanki 2026'yı bulacak gibi duruyor.

Güle Güle Apple Lightning

Avrupa demişken, Apple Avrupa Birliği komisyonunun yoğun baskıları sonucu USB Type-C’ye çevirdiği şarj bağlantıları ile birlikte çevre birimlerinin de USB Type-C hallerini satmaya başladı. Yeni tanıttığı Mac Mini ve iMac bilgisayarları ile birlikte pazara sunulan mouse ve klavyeler artık USB Type-C.

Bu yeni bilgisayarlardan bahsetmişken 8 Kasım’da satışa başlayacak Mac Mini bilgisayarların güç düğmelerinin cihazın altında konumlandırılması sosyal medya da oldukça tartışıldı. Apple kullanıcıları zaten bilgisayarının çok sık açılıp kapatılmadığı, dolayısı ile butonun yerinin önemsiz olduğunu savunurken bununla ilgili tartışmalar hala devam ediyor. Peki sizce Apple ilerde bu düğmeyi tümden kaldırabilir mi?

Elon Musk’ın YZ Şirketi xAI Geliştiricilere Açıldı

Elon Musk, yapay zekâ konusunda ışığı ilk görenlerden. OpenAI’a ilk yatırımı yapmış ve kurucu ortak olarak şirkette yer almıştı. Sonrasında ise fikir ayrılığına düşüp, Sam Altman ile kanlı bıçaklı olduktan sonra kendi yapay zekâ işine ağırlık vermişti. Elon Musk’ın Nvidia’dan aldığı binlerce kartla beslediği xAI isimli firması API hizmetini geliştiricilere de açtı. X (Twitter) üstünden Grok adı ile de kullanılan yapay zekâ modeline sahip xAI şirketi ile Musk bu konuda da geride kalmak istemiyor.

Bu model ve donanımlar aslında Elon Musk’ın sahip olduğu diğer şirketler (özellikle Tesla) tarafından da kullanılacak. Böyle Musk dışarıya para kaptırmamış olacak. Tabiki xAI için harcanan milyarlarca dolar ve çok yetenekli beyinleri görmezden gelirsek.

Penguin Random House: “Bıçak kesmiyor”

Yapay zekâ modellerini eğitebilmek için devasa miktarlarda bilgi gerekmekte. Bugüne kadar gördük ki yapay zekâ firmaları çoğunlukla izin almadan ve tabii ki para ödemeden özellikle haber sitelerini ve kitapları kullanmışlar. Hatırlarsanız News Corp. bu içeriklerini kullanması karşılığında OpenAI ile 250 milyon dolarlık bir anlaşma imzaladı. Bunu gören diğer içerik üreticileri de artık içeriklerinin bedava kullanılmasının önüne geçmeye çalışıyor. En son olarak yayıncılık devi Penguin Random House telif hakkı sayfalarında değişiklik yaparak içeriklerin yapay zekâ eğitimi için kullanılmasını yasakladı. Tabi bu yasak yeterli miktarda dolar ödeyerek yapılacak anlaşmalarda aşılabilir.

Reddit Tarihinde İlk Kez Kâra Geçti

Gün geçtikçe ABD dışında popülaritesi artıran Reddit, kurulduğundan bu yana ilk defa kâr açıkladı. Ayrıca 100 milyon aylık aktif kullanıcıyı da geçtiğini belirtmemiz lazım. Özellikle Google ve OpenAI ile yaptığı anlaşmalarla gelecek yıllarda da kârlı bir şirket olacak gibi duruyor. Yapay zekâ modellerini eğitmek için Google ve OpenAI ile anlaşan şirket, buradan 200 milyon dolardan fazla gelir bekliyor.

Yapay Zekâdan Başka Türlü Faydalanmak Mümkün mü?

Bu sorunun cevabını devletimiz vermişe benziyor. OpenAI, ChatGPT abonelerinden %20 KDV tahsil etmeye başlayacağını duyurdu. Şirket tarafından kullanıcılara gönderilen bilgi notunda kararın Türkiye'deki vergi sisteminden kaynaklandığı belirtildi.

Notta "1 Aralık'tan itibaren faturanıza katma değer vergisi getirileceği konusunda sizi bilgilendirmek istiyoruz. Geçerli bir vergi kimlik numarası eklemek için OpenAI hesabınızı güncellemeniz gerekecektir" ifadelerine yer verildi. Demek ki yapay zekâdan para kazanmak için kendisini üretmek ya da ondan faydalanarak içerik üretmek gerekmiyormuş.

Yazılımcıların Sonu Kalaycılar Gibi mi Olacak?

Zaman zaman tarihe karışmış meslekler ve hâlâ mesleği icra etmeye çalışan ustaları görüyoruz. Kalaycılık, yorgancılık gibi meslekler artık neredeyse tarih sahnesinden silindiler. Bunlara sanırım yazılımcılık mesleğini de ilave edeceğiz çok yakında. Haberler bizim açımızdan hiç de hoş değil. Google kendi içinde geliştirdiği kodların %25’ini yapay zekânın yazdığını insanların sadece kontrol ettiklerini açıkladı. CEO Sundar Pichai’nin ağzından dökülen bu cümleler aslında üstte yazdıklarımı doğruluyor.

Sürücüsüz Taksi Waymo’ya 5.8 Milyar Dolar Yatırım!

Sürücüsüz taksi konusunda aktif olarak çalışan en büyük firma Waymo yeni bir yatırım turu ile 5.6 milyar dolar topladı. Bugüne kadar aldığı yatırım 11.1 milyar dolara ulaşan Waymo bu parayı halen aktif olarak çalıştığı şehirleri desteklemek ve yeni şehirler için de yatırım amacı ile kullanacak. Bu arada New York City, Washington DC ve Buffalo’da farklı hava koşulları ve farklı trafik şartlarında da testlerin devam ettiğini belirtmek lazım. Waymo yakında bu şehirlerde de izin için başvurabilir.

ABD Seçimleri

Bir süredir kendi ülkemizde seçim sathında olmadığımız için, seçim kondisyonumuzu kaybetmemek adına ABD seçimlerini takip ediyoruz. Şaka bir yana maalesef tüm dünyayı ilgilendiren bir hal aldı ABD seçimleri. Elon Musk artık neredeyse her yere Donald Trump ile beraber gidiyor. Seçimi kazanması için elinden gelen her şeyi yapıyor. Buna her gün 1 milyon dolar dağıttığı çekiliş dahil!

Trump yanlısı dilekçeyi imzalayanlar arasında yapılan çekiliş ile her gün 1 milyon dolar dağıtan Elon Musk’ın bu desteğinin yasadışı olduğu iddia ediliyor. Şahsi olarak Trump’ın kampanyası 70 milyon dolar bağışlayan Musk’ın seçim sonrası neler beklediği büyük bir soru işareti. Acaba Trump’ın seçimi kazanması senaryosu sonrası daha sertleşecek gümrük yasaları ile Tesla daha mı çok otomobil satmayı planlıyor. Seçime birkaç gün kaldı ama sonuçlanması biraz daha vakit alabilir.

“Taraf Olmayan Bertaraf Olur” - Jeff Bezos

Bir tarafta kendisini seçime kaptıran girişimcileri görürken diğer yanda tarafsız olmak isterken okuyucu kaybeden bir gazeteden bahsetmek istiyorum. Amazon’un kurucusu Jeff Bezos tarafından satın alınan The Washington Post gazetesi, Bezos’un isteği üzerine hiçbir adayı desteklemiyor. Beklentilerin aksine Demokrat aday Kamala’nın desteklenmemesi gazeteye 200.000 dijital aboneye mal olmuş gibi.

Jeff Bezos ise kendi gazetesinden kendini savunmak durumunda kaldı. Bezos, kararın zamanlamasının ideal olmadığını kabul etti ve bunun kasıtlı bir strateji olmadığını belirtti. Medya güvenirliği konusunda endişelerini dile getiren bir yazı kaleme alan Bezos, gazetelerin hem doğru hem de güvenilir olması gerektiğini vurguluyor. Başkanlık adaylarını desteklemenin, gazetenin tarafsızlığına zarar verdiğini ve bu uygulamayı sonlandırmanın doğru bir karar olduğunu belirtip medya güvenilirliğinin sadece Washington Post'un değil, tüm gazetelerin sorunu olduğunu ve bu sorunun ulusal bir mesele haline geldiğini ifade ediyor. Gerçekten önemli noktaların olduğu bu açıklamayı sizler için özetledim ama tam haline şuradan ulaşabilirsiniz.

Arkası Yarın: Wordpress Kavgası

Her bültende yeni bir rezalet ile sizlerin önüne çıkardığımız Wordpress’te bu hafta neler olmuş bi bakalım. Wordpress’in marka haklarına sahip olan Automattic firması, davalı olduğu WP Engine firmasına wordpress.org sitesine erişim engeli koymuştu. WP Engine firması ise mahkemeye başvurarak bu kısıtlamanın kaldırılmasını istedi.

Automattic’in CEO’su ve tüm bu kavgayı başlatan kişi Matt Mullenweg, Wordpress resmi X (Twitter) hesabından akla hayale sığmayacak sığlıkta tweetler gönderiyor. Ekte resmi hesap üstünden bir başkasına gönderdiği tweeti ekran görüntüsünü ekledim. Sonradan sildiği bu tweet ile açık kaynak kodlu olan Wordpress kodunu çatallayıp başka bir isimle yine açık kaynaklı olarak yayınlayan bir kullanıcıya verdiği bu cevap Bay Mullenweg’in kontrolünü tamamen kaybettiğini gösteriyor.

Bitmeyen İşten Çıkarma Dalgası

Bir taraftan ekonomik durgunluk, diğer taraftan pandemi süresince biraz hesapsızca yapılan işe alımlar ve elbette yapay zekâ etkisi ile birlikte büyük teknoloji firmalarında işten çıkarmalar maalesef devam ediyor. Kullanıcılara kolayca veri depolama imkânı veren Dropbox da toplam işgücünün %20’sine karşılık gelen 528 kişinin işine son vereceğini açıkladı. Bu işten çıkartma “layoff” dalgasının bir yerde durmasını bekliyoruz ama orasının neresi olduğunu sanırım bilen yok. Ülkemizde bu işler basına yansımadan bir miktar gizli kapaklı yapılıyor. Çoğunlukla toplu olarak yapılmadığı ve bizim şeffaf yönetim anlayışımız olmadığı için çok bilmiyoruz ama bu işten çıkarma dalgaları bizi teğet geçmiş değil.

Kısa Kısa

• Birçoğumuzun not alma uygulaması olarak bildiği ama gün geçtikçe hizmetlerini çeşitlendiren Notion, mail istemcisini duyurmaya hazırlanıyor. Zevkle kullandığımız ürünlere sahip Notion’ın mail istemcisini de sabırsızlıkla bekliyoruz.

• Sıklıkla kullandığımız uygulamalardan Google Maps güncelleniyor. Kendi yapay zekâ modeli olan Gemini ile Maps uygulamasını güncelleyen Google, kullanıcıları memnun edeceğe benziyor.

• Maps’ın ardından Chrome’dan da bir güncelleme haberi geldi. Google’ın iddiasına göre Chrome yeni performans kontrolleri ile daha az hafıza tüketecekmiş. Bir RAM canavarı olan Chrome’un dizginlenmesi en büyük dileğimiz.

• Hâlâ kullanım amacı konusunda net bir fikrimizin olmadığı bir cihaz olan AI Pin’den haber var. Daha çok satış için fiyatında ciddi bir indirim yapan Humana firması bakalım çok kötü giden satışlara çare bulabilecek mi?

• ABD merkezli sağlık sigortası şirketi UnitedHealth, grup şirketlerinden olan Change Healtcare’in hacklendiğini duyurdu. 100 milyondan fazla ABD vatandaşının sağlık verileri artık darkweb’de satılıyor olmalı. Bu konuda oldukça tecrübeli olduğumuz için ABD vatandaşlarına danışmanlık verebiliriz :)

Bu sayının da sonuna geldik.

Geri bildirimlerinizi ve önerilerinizi yorum olarak yazmaktan lütfen çekinmeyin.

Eğer bülteni beğendiyseniz, arkadaşlarınızı bu bültenden mahrum bırakmayın, paylaşın!

Bir sonraki sayıda görüşmek üzere.