Executive Summary - Yapay Zeka - 6

Profesyoneller için yapay zekâ gündemi - 21 Temmuz 2024

Executive Summary’nin tüm eski sayıları için TheExecutives.net

Kaldığımız yerden

Daha önce geleceğin savaşlarından bahsetmiş ve işin ahlaki tarafına eğilmiştik. Geçen hafta FT yayınladığı kısa videoda, Ukrayna’nın yıllık 1 milyon drone üretmeye başlamasından, hükümetlerin savunma bütçelerini yeniden planlamasına kısa kısa durumu özetliyor. Lockheed Martin ve BAE Systems gibi savunma sanayi firmaların yeni teknolojilere yatırım yaptığını ya da satın altığını belirtiyor.

Haberimiz, savaş uçaklarının it dalaşını gelecekte nasıl yapacakları ile ilgili. Yukarıda andığımız BAE Systems tarafından görevlendirilen iki Türk mühendisin (Mevlüt Uzun ve Emre Saldıran) geliştirdiği yapay zekâ destekli it dalaşı teknolojisi ile ilgili. Proje şimdilik pilotları işsiz bırakmayacak. Asıl amaç, olası savaş senaryolarında savaş pilotuna destek olmak ve ona yönlendirici tavsiyelerde bulunmak. Olası bir it dalaşını kimin kazanacağını öngörmek de bu tavsiyelerden bir tanesi. (Kıymetli zihinlere bir çatı oluşturamadığımız için göz yaşım pıt.)

Daha önceki Executive Summary’lerde Papa Francis konuğumuz olmuştu. Papa’nın görüşleri sonrası şu soruları sormuş ve cevaplamamıştım.

“Bir insanın yaşam hakkını elinden alma kararı algoritmalara bırakılabilir mi? Yaşayıp yaşamama kararını yapay zekâ verirse yanlış kararların sorumlusu kim olur? Algoritmaların güvenilirliği nasıl test edilecek?”

The Guardian’daki “AI’s ‘Oppenheimer moment’: autonomous weapons enter the battlefield” yazısına bakmakta fayda var. İçindeki veriler durumun vahametini gösterir nitelikte. İşin ciddiyetini anlamanız için bir satır veri paylaşmama izin verin. ABD ordusu, yapay zekâ ile ilgili 800'den fazla projeyi destekliyor ve sadece 2024 bütçesinde yapay zekâ için 1,8 milyar dolarlık kaynak ayırmış. Ülkelerin bu konuda acil düzenlemeler yapması ve kendi stratejilerini belirlemesi gerekiyor.

Son olarak geçen hafta yapay zekâ ile ilgili “finansal bir balon mu?” sorusunu sormuştum. Hemen hemen herkes yapay zekâ geldi, geliyor hikayesini olumlu karşılıyor ve piyasada fiyatlıyor olsa da çeşitli itirazlar da söz konusu. Financial Times baş yazarı Tej Parikh olası bir ayı piyasasını gerekçelendirmiş. Özetle, “Yapay zekâ (YZ) teknolojisi henüz erken aşamada olup, büyük ölçekli verimlilik kazançları sağlamadan önce önemli sermaye harcamaları gerektiriyor ve ekonomik etkisi hala teorik düzeyde kalıyor” diyor. “YZ'nin geniş çapta benimsenmesi için yüksek ekonomik değere sahip "killer app" eksikliği ve altyapı yatırımlarının geri dönüş belirsizliği, bu teknolojinin potansiyelini sorgulayan önemli faktörler arasında yer alıyor.” diye de devam etmiş. Yazıdan bir veriyi buraya alıyorum ilk işsiz kalacaklar tartışmalarında kullanmanız için. Ajansı satıyorum, almayı düşünen? :)

Yazılımcılar da tehdit altında. Twitter’da her fırsatta YZ ile kod geliştirenlerle dalga geçiliyor ancak her geçen gün tehdit büyüyor. Yakın gelecekte yapay zekâyı geliştiren yazılımcılar için “Devrim kendi çocuklarını yiyor” şakaları hazırladım. Kenarda bekletiyorum.

Daha önce “SLOP” kavramını duymuş muydunuz? Duymamışsanız beni okumuyorsunuz demektir. Burada anlatmıştım. :) Buna benzer bir kavramla karşınızdayım. “BotShit.” Ne demek derseniz sohbet botları tarafından üretilen ve insanların genellikle sorgulamadan kabul ettiği uydurma, hatalı ve yanıltıcı içerikler. Özetin özeti, mahvolduk, öldük, bittik. Doğru bilgiye erişmek her geçen gün zorlaşan bir macera.

Kısa Kısa

İki gün önce kimsenin adını bilmediği ve bugün herkesin üzerinde yorum yaptığı CrowdStrike kesintisi üzerine söylenecek her şey iyi kötü söylendi. Microsoft ve tekelleşmesine laf edildi, milli teknoloji övüldü, yapay zekâ gelince neler olacağı ile ilgili atılıp tutuldu. Hepsinde haklılık payı var. Bu duruma gelmemizin tek sebebi verimlilik. Ölçek ekonomisi ve entegrasyon her şeyi daha verimli kılıyor. Arada böyle çökmeler olacak, öğreneceğiz ve devam edeceğiz. Yapay zekâ ile direkt bağı olmadığı için görmezden geliyorum konuyu.

OpenAI’ın kendi cümleleri ile "bugün mevcut olan en yetenekli ve uygun maliyetli küçük model" “GPT-4o mini,” gelecek hafta kullanıcılara açılacak. GPT-4o Mini, GPT-3.5 Turbo'ya kıyasla %60 daha düşük maliyetle sunulacak. GPT-4o Mini’nin, MMLU (Measuring Massive Multitask Language Understanding) testinde %82 puan alarak GPT-3.5 Turbo'dan ve rakiplerden daha yüksek bir performans sergilediğini belirtmeme izin verin. YZ teknolojisi de genel teknolojik gelişmelere benzer biçimde ilerliyor. Zamanla daha yüksek performansa daha düşük bütçelerle erişmek mümkün olacak.

Apple yapay zekâ yarışındaki gecikmesini “Apple Intelligence” diye paketlerken Samsung işi çoktan bir üst aşamaya taşımış gibi. Galaxy Z Fold 6’daki “sketch to image” oldukça başarılı bir yapay zekâ destekli görsel oluşturucu. Sadece birkaç şey karalayıp oldukça başarılı görseller elde edebildiğiniz gibi herhangi bir fotoğraf üzerine çizim yaparak da kullanabiliyorsunuz. Soldaki fotoğraf üzerine çizilen karalamalardan yola çıkıp resmin orijinalindeki bulanıklığı bile bozmadan yapay zekâ ile bu gerçeklikte üretim yapabilmek olağanüstü. Detaylar burada efenim.

Omega, Paris 2024 Olimpiyatları için yenilikçi zamanlama teknolojileri tanıttı. Bu teknolojiler arasında, yüzme parkurlarında insan hatalarını ortadan kaldırmak için dokunmatik paneller, yarışlarda adil başlangıçlar sağlamak için elektronik tabancaların arkasındaki hoparlörlere bağlanması ve daha hızlı ve doğru foto finişler için saniyede binlerce dijital görüntü yakalayabilen Scan-o-Vision teknolojisi bulunmakta. Swiss Timing, verileri gerçek zamanlı olarak analiz etmek için yapay zekâ (YZ) kullanacak. Fazlası için olimpiyatların açıklaması da burada.

Bitcoin madenciliği, son zamanlarda yaşanan zorluklar nedeniyle azalan kârlılıkla birlikte, yapay zekâ altyapısına yöneliyor. YZ'nin enerji talebindeki artış, Bitcoin madencilerinin bu alana yönelmesine neden oldu. YZ eğitimi, kripto para sektörünün dalgalı doğasına kıyasla daha stabil bir gelir kaynağı olarak görülüyor. J.P. Morgan'ın 24 Haziran'da bildirdiğine göre, 14 önde gelen Bitcoin madenciliği şirketinin piyasa değeri 4 milyar dolar artarak %22'lik bir yükseliş gösterdi. YZ endüstrisinin büyümesi, enerji kaynaklarının kıtlığı ve Bitcoin madenciliğinin geleceği üzerindeki belirsizlikler, bu değişimin arka planında yer alıyor.

Hacktivist grup NullBulge, Disney'in iç iletişim platformundan (Slack) bir terabaytın üzerinde veri hack’lediklerini duyurdu. Tipik siber suçluların aksine, finansal kazanç peşinde olmayan NullBulge; sanatçıların haklarını ve adil ücretlendirilmesini savunmayı amaçlıyor. Hackerlar, yapay zekâ tarafından üretilen sanat eserlerini protesto etmek için Disney'in verilerini sızdırdıklarını söylüyorlar. Hazır suça bulaşmışken devam edelim. 🙂

Suç ve zekâ

Yapay zekâ teknolojilerinin kötüye kullanımıyla ilgili yapılan bir çalıştayda 18 potansiyel suç kategorisi belirlemiş ve derecelendirilmiş. Liste geniş. Sürücüsüz araçların silah olarak kullanımından şantaja, itibar suikastından dolandırıcılığa her şey var. Şu şekilde bir risk haritasına yerleştirmişler.

Geçen hafta, muhatabın iddiasına göre taze bir montaj vakası yaşandı. Deep fake mi, itibar suikasti mi, şantaj mı, hepsi birlikte mi? Bu gibi olaylar zamanla gündelik hayatın parçası olacak gibi gözüküyor. Gerçek ile manipülasyon birbirine girecek. Daha da kötüsü birilerinin yaptıkları yanlarına kar kalacak.

Hemen örnekleyelim. Yapay zekâ ile üretilen çocukların cinsel içerikli görüntülerinin sayısı katlanarak artmaya devam ediyor. Yapay zekâ sebebi ile gerçek bir çocuğun yüzü daha önce istismara uğramış bir çocuğun videosuna yerleştirilebiliyor. Gerçek ile yapay olanı ayırmak artık mümkün değil. Ortada istismar edilmiş bir çocuk yok ancak mağdurlar var. Üstelik katlanarak artan içerik sayısı mağdurların tespitini zorlaştırıyor. Suçla mücadele etmek zorlaşıyor.

İspanya polisinin kullandığı aile içi şiddet öngörü algoritmasının 2 yıl önceki yanlış kararı 32 yaşındaki bir kadının ölümüne sebep olmuş. Polisin kullandığı VioGén teknolojisi fikir ve uygulama açısından kesinlikle ufuk açıcı. VioGén tarafından değerlendirilen 92.000 aktif toplumsal cinsiyet şiddeti mağduru vakası var. Çoğu (%83) tacizcileri tarafından tekrar zarar görme riskinin düşük olduğu şeklinde sınıflandırılmış.

Algoritmanın başarısı tartışılır durumda. İhmal edilebilir risk altında bulduğu kadınların yaklaşık yüzde 8'i ve düşük risk altında bulduğu yüzde 14'ü tekrar zarar gördüğünü bildirmiş. Elimizde bu sistem olmadan polis memurlarının aldığı kararların isabet oranı olmadığı için kıyaslama yapmak mümkün değil ancak sistemin iyileştirilmeye ihtiyacı olduğu aşikâr. Teknolojinin kamusal alanda örnek bir kullanımı olduğu için bültene taşımaya karar verdim. Benzer karar destek uygulamaları hayat kurtarıcı olabilir. Otonom silahlarla ilgili sorum burada da geçerli. Yanlış kararların sorumlusu kim?

Suç gündeminin sonunda, Trump’a suikast girişiminde bulunan saldırganın telefonunun FBI tarafından sadece 40 dakikada kırıldığını belirteyim. Bunu sağlayan teknoloji İsrailli bir şirkete ait: “Cellebrite” Bu tarz durumlarda faydalı bir araca dönüşüyor gibi gözükse de otokratik rejimlerin bu teknolojileri iktidarlarını sürdürmek için kullanmaları da mümkün. Suudilerin dünyanın en zengini Jeff Bezos’u Türkiye’deki Kaşıkçı cinayeti sonrası hacklediklerini hatırlatmak isterim.

Düzenleyerek mi geliştirsek düzenlemeden mi?

Donald Trump, Ohio Senatörü J. D. Vance’ı başkan yardımcısı adayı olarak seçti. Vance'in seçimi, teknoloji elitleri de dahil olmak üzere özellikle aşırı sağ kesimlerden coşkulu tepkiler aldı. Elon Musk, Vance'in adaylığını destekleyerek önemli mali katkılarda bulunacağını belirtti ve bu seçimi akıllıca bir karar olarak övdü. Vance’ın Peter Thiel tarafından yönetilen bir yatırım şirketinin eski çalışanı olması tesadüf değil. Thiel'in, Vance 2021'in başlarında Trump'la ilk kez görüştüğünde odada olduğu ve Musk'ın başkan yardımcısı seçiminde Vance’e kefil olduğu söylentiler arasında.

Bu işin bizi ilgilendiren kısmı ise Vance’in YZ ile ilgili sıkı düzenlemelere karşı olması. Düzenlemelerin YZ tarafında Big Tech’e yarayacağını ve daha küçük YZ firmalarının yarışta geri kalacağını düşünmesi. Yarışta geride kalmış bir x şirketi düşünelim. Vance’in yeni teknoloji yaratmak için kopyalanabilen ve değiştirilebilen temel kodun kamuya açıklanmasını ve açık kaynaklı yapay zekâyı desteklediğini de belirtmek lazım. Finalde ise anti-tröst yasalarını destekliyor ve Musk ve Thiel harici tüm büyükleri hedefe koyuyor. Bakalım gelecek bize neler getirecek.

Düzenleme konusu ilginç. Reddit’te geçtiğimiz hafta OpenAI’ın yasal düzenleme konusunda kulis yaptığını okudum. Güvenilir bir kaynak olmadığı için gündeme almadım. Düzenlemenin kapsamı teknolojinin denetlenmesi ve test edilmesi odaklı. Open source projelerin finansal olarak bu gereklilikleri sağlayamayacağı ve OpenAI’ın rekabetten sıyrılacağından bahsediliyordu. Bilgi olarak paylaşıyorum ancak henüz ayakları yere basan bir yorum olmadığını da aklınızda bulundurun.

Türkiye’de biz lobi faaliyetlerine ve fikir savunucusu gruplara alışık değiliz (hatta düşmanız) ancak dünyada oldukça yaygın. Özellikle de Amerika’da. YZ ile ilgili de bu gruplar üzerinden kamuoyu oluşturma çalışması yapılıyor. Facebook tarafından finanse edilen American Edge Project, son birkaç ayda düzenleme karşıtı reklamlar için 150-190 bin dolar harcadı. Çin tehlikesi reklam kampanyasının temalarından birisi idi. Görselleri aşağıda.

Bu haftanın özetinde Çin konusunda girecektim. Girdikçe çıkamadım. Azıcık daha ders çalışmam lazım iddialı bir içerik yapmak için. Duyurmama rağmen gerçekleştiremedim. Affedin. Haftaya görüşmek üzere!